Жариялау этикасы
Жариялану этикасы
Ғылыми жарияланымдардың этикасы — бұл ғылыми жарияланымдарды құру, тарату және пайдалану процесінде авторлар, рецензенттер, редакторлар, баспагерлер және оқырмандар арасындағы кәсіби мінез-құлық нормаларының жүйесі.
Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Сорбонна-Қазақстан институтының «Халықаралық өмір және саясат» ғылыми журналының жарияланым этикасы саласындағы саясаты Ғылыми жарияланымдар этикасы жөніндегі комитеттің (The Committee on Publication Ethics – COPE) ұсынымдары мен стандарттарына сәйкес келеді және беделді халықаралық журналдар мен баспалардың тәжірибесін ескереді.
Журналдың басым міндеті – авторлар шеңберінде де, редакциялық алқа мүшелері арасында да, рецензенттермен, баспагерлермен, таратушылармен және оқырмандармен өзара қарым-қатынаста да этикалық нормаларды сақтау.
Жарияланым туралы шешім
Ғылыми журналдың бас редакторы мен ғылыми редакторы жарияланым туралы шешімді редакциялық алқамен және журнал редакциясымен ынтымақтаса отырып, өз бетінше және тәуелсіз қабылдайды. Қаралатын жұмыстың ғылыми мазмұны мен оның ғылыми маңыздылығы әрқашан жарияланым туралы шешімнің негізінде болуы тиіс.
Құпиялылық
Қарауға ұсынылған қолжазбалардан алынған жарияланбаған деректер автордың жазбаша келісімінсіз жеке зерттеулерде пайдаланылмауы тиіс. Рецензиялау барысында алынған және басымдық артықшылықтармен байланысты ақпарат немесе идеялар құпия болып қалуы керек және жеке пайда алу мақсатында пайдаланылмауы тиіс.
Редакторлар мақаланы журналдың тақырыбына немесе талап етілетін сапа деңгейіне сәйкес келмейді деп есептесе, рецензенттердің сараптамалық бағалауынсыз өздері бас тартуға құқылы. Бұл шешім бейтарап түрде қабылдануы тиіс және тек мақала мазмұнына негізделуі тиіс, ал мұндай шешімнің қабылдану критерийлері авторға нақты түсіндірілуі тиіс.
Ғылыми этика принциптерін, стандарттарын және нормаларын бұзғаны анықталған және дәлелденген мақаланың автор(лар)ына журналға мақала ұсыну құқығы 1 жылға тоқтатылады.
Қолжазбаларға қойылатын талаптар
Қолжазба авторлары орындалған жұмыстың шынайылығын, сондай-ақ жүргізілген зерттеудің маңыздылығы туралы объективті пікір беруі тиіс. Жұмыста деректердің дәлдігін және қателердің болмауын негіздейтін мәліметтер болуы қажет. Жұмыс жеткілікті егжей-тегжейлі және оны қайта жасауға мүмкіндік беретін библиографиялық сілтемелерді қамтуы тиіс. Жалған немесе қасақана жалған мәлімдемелер этикаға қайшы мінез-құлық болып табылады және қолайсыз деп танылады.
Түпнұсқалық және плагиат
Авторлар толығымен түпнұсқалық жұмыс ұсынғанына көз жеткізуі тиіс және басқа авторлардың жұмыстары немесе мәлімдемелері пайдаланылған жағдайда тиісті библиографиялық сілтемелерді ұсынуы керек.
Плагиат көптеген түрлерде болуы мүмкін — жұмысты басқа біреудің авторлық жұмысы ретінде көрсету, басқа адамдардың жұмыстарының маңызды бөліктерін олардың авторлығын көрсетпей көшіру немесе қайта жазу, сондай-ақ басқа зерттеулердің нәтижелеріне өз құқықтарын жариялау. Плагиаттың барлық түрлері этикаға қайшы әрекеттер болып табылады және қолайсыз.
Этикаға қайшы мінез-құлық — бұл авторлардың, редакторлардың немесе баспагерлердің өз мақалаларына өз бетімен рецензия беруі, келісім бойынша және жалған рецензиялау, ғылыми зерттеу нәтижелерін жариялау үшін агенттік қызметтерге жүгіну, авторлар құрамын бұрмалау, жалған ғылыми мәтіндерді жариялау, авторлардың мәтіндерін басқа журналдарға келісімсіз жіберу, авторлардың материалдарын үшінші тұлғаларға беру, редакциялық процестердің құпиялылық қағидатын бұзу, дәйексөздермен манипуляциялау, плагиат, жалғандық және жалған ақпарат беру секілді әрекеттерді қамтиды.
Бірнеше, артық және бір мезгілде жариялау
Жалпы жағдайда автор бір зерттеуге арналған қолжазбаны бірден бірнеше журналға түпнұсқа жарияланым ретінде ұсынбауы тиіс. Бір қолжазбаны бір мезгілде бірнеше журналға ұсыну этикаға қайшы әрекет болып табылады және қолайсыз.
Жарияланған жұмыстардағы маңызды қателер
Автор жарияланымда маңызды қателер немесе дәлсіздіктер анықталған жағдайда бұл туралы журналдың ғылыми редакторына немесе баспагерге хабарлауы және олармен тез арада жұмысты алып тастауға немесе қателерді түзетуге әрекеттесуі керек. Егер редактор немесе баспагер үшінші тараптан жарияланымда маңызды қателер бар екендігі туралы мәлімет алса, автор жұмысты кері қайтарып алуға немесе қателерді барынша қысқа мерзімде түзетуге міндетті.